رمزگشایی از ترموشیمی و مفاهیم کلیدی و سوالات پرتکرار کنکور و امتحانات نهایی

مقدمه

ترموشیمی یکی از مباحث اساسی و پرکاربرد در شیمی پایه یازدهم است که درک عمیق آن برای موفقیت در کنکور و امتحانات نهایی ضروری است. این شاخه از شیمی به مطالعه تبادل انرژی، به‌ویژه گرما، در واکنش‌های شیمیایی می‌پردازد. در این مقاله، به بررسی مفاهیم کلیدی ترموشیمی می‌پردازیم و سوالات پرتکرار کنکور و امتحانات نهایی را مرور می‌کنیم.

مفاهیم اصلی ترموشیمی

1. سیستم و محیط

سیستم: بخشی از جهان که مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
محیط: همه چیز خارج از سیستم که می‌تواند با آن تبادل انرژی یا ماده داشته باشد.

2. انواع سیستم‌ها

سیستم باز: تبادل انرژی و ماده با محیط (مثل کتری جوشان بدون درپوش).
سیستم بسته: تبادل انرژی با محیط، اما بدون تبادل ماده (مثل بطری آب دربسته).
سیستم ایزوله: بدون تبادل انرژی و ماده با محیط (مثل فلاسک خلاء ایده‌آل).

3. انرژی، کار و گرما

انرژی درونی (U): مجموع انرژی‌های پتانسیل و جنبشی ذرات درون سیستم.
کار (W): انرژی منتقل‌شده به دلیل نیرویی که بر سیستم اعمال می‌شود.
گرما (Q): انرژی منتقل‌شده به دلیل اختلاف دما بین سیستم و محیط.

4. قانون اول ترمودینامیک

بیان می‌کند که انرژی کل یک سیستم ایزوله ثابت است. فرمول:

ΔU=Q−W\Delta U = Q – WΔU=Q−W

ΔU\Delta UΔU: تغییر انرژی درونی
Q: گرمای واردشده به سیستم
W: کاری که سیستم انجام می‌دهد

5. آنتالپی (H)

خاصیتی ترمودینامیکی که مجموع انرژی درونی و حاصل‌ضرب فشار در حجم است:

H=U+PVH = U + PVH=U+PV

تغییر آنتالپی (ΔH\Delta HΔH) در فشار ثابت برابر با گرمای مبادله‌شده است.

6. واکنش‌های گرماده و گرماگیر

گرماده (Exothermic): واکنش‌هایی که گرما به محیط آزاد می‌کنند.
گرماگیر (Endothermic): واکنش‌هایی که گرما از محیط جذب می‌کنند.

7. قانون هس (Hess’s Law)

تغییر آنتالپی یک واکنش تنها به حالت اولیه و نهایی بستگی دارد، نه به مسیر واکنش. بنابراین، می‌توان تغییر آنتالپی واکنش‌های پیچیده را با جمع کردن تغییر آنتالپی واکنش‌های ساده‌تر محاسبه کرد.

8. آنتالپی تشکیل و احتراق استاندارد

آنتالپی تشکیل استاندارد (ΔHf∘\Delta H_f^\circΔHf∘): تغییر آنتالپی تشکیل یک مول از ماده از عناصر سازنده‌اش در شرایط استاندارد.
آنتالپی احتراق استاندارد (ΔHc∘\Delta H_c^\circΔHc∘): تغییر آنتالپی سوختن کامل یک مول از ماده در شرایط استاندارد.

سوالات پرتکرار کنکور و امتحانات نهایی

سوال 1:

اگر در یک واکنش شیمیایی ΔH=−200 kJ/mol\Delta H = -200 \, \text{kJ/mol}ΔH=−200kJ/mol باشد، کدام گزینه درست است؟

الف) واکنش گرماگیر است و گرما جذب می‌کند.

ب) واکنش گرماده است و گرما آزاد می‌کند.

ج) واکنش در دمای ثابت انجام نمی‌شود.

د) اطلاعات کافی نیست.

پاسخ: گزینه ب صحیح است. چون ΔH\Delta HΔH منفی است، واکنش گرماده بوده و گرما آزاد می‌کند.

سوال 2:

کدام یک از موارد زیر نمونه‌ای از سیستم ایزوله است؟

الف) فلاسک خلاء ایده‌آل

ب) کتری آب جوشان

ج) بطری نوشابه دربسته

د) سلول الکترولیتی باز

پاسخ: گزینه الف صحیح است. فلاسک خلاء ایده‌آل تبادل انرژی و ماده با محیط ندارد و سیستم ایزوله است.

سوال 3:

طبق قانون هس، تغییر آنتالپی کل واکنش:

الف) به مسیر واکنش بستگی دارد.

ب) به تعداد مراحل واکنش بستگی دارد.

ج) فقط به حالت اولیه و نهایی بستگی دارد.

د) به دما و فشار بستگی ندارد.

پاسخ: گزینه ج صحیح است. قانون هس بیان می‌کند که تغییر آنتالپی فقط به حالت اولیه و نهایی بستگی دارد.

سوال 4:

در یک فرآیند، 50 کیلوژول گرما به سیستم داده می‌شود و سیستم 20 کیلوژول کار روی محیط انجام می‌دهد. تغییر انرژی درونی سیستم چقدر است؟

الف) ΔU=+70 kJ\Delta U = +70 \, \text{kJ}ΔU=+70kJ

ب) ΔU=+30 kJ\Delta U = +30 \, \text{kJ}ΔU=+30kJ

ج) ΔU=−30 kJ\Delta U = -30 \, \text{kJ}ΔU=−30kJ

د) ΔU=−70 kJ\Delta U = -70 \, \text{kJ}ΔU=−70kJ

پاسخ:

ΔU=Q−W\Delta U = Q – WΔU=Q−W

ΔU=50 kJ−20 kJ=+30 kJ\Delta U = 50\, \text{kJ} – 20\, \text{kJ} = +30\, \text{kJ}ΔU=50kJ−20kJ=+30kJ

بنابراین، گزینه ب صحیح است.

سوال 5:

اگر آنتالپی تشکیل استاندارد آب مایع −285.8 kJ/mol-285.8 \, \text{kJ/mol}−285.8kJ/mol باشد، آنتالپی احتراق استاندارد هیدروژن گازی چقدر است؟

الف) −285.8 kJ/mol-285.8 \, \text{kJ/mol}−285.8kJ/mol

ب) +285.8 kJ/mol+285.8 \, \text{kJ/mol}+285.8kJ/mol

ج) −571.6 kJ/mol-571.6 \, \text{kJ/mol}−571.6kJ/mol

د) +571.6 kJ/mol+571.6 \, \text{kJ/mol}+571.6kJ/mol

پاسخ:

معادله احتراق هیدروژن:

2H2(g)+O2(g)→2H2O(l)2H_2 (g) + O_2 (g) \rightarrow 2H_2O (l)2H2(g)+O2(g)→2H2O(l)

تغییر آنتالپی برای 2 مول آب:

ΔH=2×(−285.8 kJ/mol)=−571.6 kJ\Delta H = 2 \times (-285.8\, \text{kJ/mol}) = -571.6\, \text{kJ}ΔH=2×(−285.8kJ/mol)=−571.6kJ

بنابراین، گزینه ج صحیح است.

نتیجه‌گیری

ترموشیمی با مفاهیم اساسی خود نقش مهمی در درک واکنش‌های شیمیایی و تبادل انرژی دارد. با تسلط بر این مفاهیم و تمرین سوالات پرتکرار، می‌توانید عملکرد بهتری در کنکور و امتحانات نهایی داشته باشید. به یاد داشته باشید که درک عمیق مفاهیم و حل مسائل متعدد کلید موفقیت در این زمینه است.

هشتگ‌ها:

#آنتالپی #ترموشیمی #سیستم #گرماده

پربحث‌ترین‌ها

جدیدترین مقالات

فایزه خان محمدی